Psikolojik Kabızlık Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Psikolojik Kabızlık Nedir?

Kabızlık, dışkının sert bir forma bürünerek bağırsaklardan geçişinin yavaşlaması ve zorlanması nedeniyle oluşan bir sindirim sistemi bozukluğudur. Tek başına bir hastalık olarak kabul edilmez ancak bir hastalığın belirtisi olabilir. Haftada en az 3 kez dışkılamada zorluk yaşanması kabızlık olarak nitelendirilir. Beyin ve bağırsak arasında kendine özgü bir sindir sistemi iletimi vardır. Bağırsakları kaplayan trilyonlarca sinir hücresi bu sinir iletimi sayesinde mikrobiyota, sindirim ve genel bağırsak sağlığı ile ilgili tüm durumlar hakkında beyne bilgi iletir. Benzer şekilde beyin de bağırsağa sinyaller gönderir. Örneğin bir sonraki öğünde neler yiyeceğini düşünmek bile bağırsaktaki sindirim enzimlerinin salgılanmasına neden olabilir. Stres, üzüntü, anksiyete, kaygı gibi psikolojik durumlar da beyinden, sindirim sistemi ve doğrudan bağırsak çalışmalarını etkileyen kortizol ve epinefrin hormonları salgılanır. Bu hormonlar psikolojik baskı altına girdiğinizde bağırsaklardan kan akşını yavaşlatarak beyin ve kalp gibi hayati organlara odaklanır. Kan akışının azalması bağırsak hareketlerinin yavaşlamasına ve psikolojik kabızlık meydana gelmesine neden olabilir. Stresin fiziksel belirtileri arasında kabızlık ilk sıralarda yer alır.^{2 3 4}

Psikolojik Kabızlığın Nedenleri Nelerdir?

Kabızlık psikolojik nedeni olabilen bir sindirim sistemi bozukluğudur. Psikolojik kabızlık nedenleri aşağıdakileri kapsayabilir:

• Psikolojiyi etkileyen stresli bir durumda adrenalin bezlerinden savaş ya da kaç tepkisi yaratan epinefrin hormonu salgılanır. Epinefrin, kan akışını bağırsaklardan kalp ve akciğerlere çekerek bağırsak hareketlerinin yavaşlamasına ve kabızlığa neden olabilir.²
• Psikolojinin bozulduğu durumlarda bağırsaklardan kortikoprotein salgılayan faktör salgılanır. Bu, bağırsakların yavaşlamasına ve iltihaplanmaya neden olarak kabızlığa yol açabilir.²
• Psikolojinin bozulması bağırsak geçirgenliğinin artmasına neden olabilir. Bu durumda iltihaplanmaya neden olan bileşenler bağırsak içine geçerek psikolojik kabızlık sorunu meydana getirebilir.²
• Psikolojik durumu etkileyen aşırı stres altında bağırsak mikrobiyotasındaki iyi kötü bakteri dengesi bozulabilir. İyi bakteri sayısındaki düşme sindirimi yavaşlatarak psikolojik olarak kabızlık hissine neden olabilir.²
• Sınav kaygısı, aile içi şiddet, akran şiddeti gibi psikolojiyi olumsuz etkileyen durumlar çocuklarda psikolojik kabızlık yaratabilir.²

Psikolojik Kabızlık Belirtileri

Artan stres düzeyi, kaygı, üzüntü gibi psikolojik durumlar sindirim sistemi fonksiyonlarını etkileyerek kabızlığa yol açabilir. Psikolojik kabızlık belirtileri arasında aşağıdakiler yer alabilir:

Baş Ağrısı

Baş ağrısı, psikolojik kabızlığın en yaygın belirtilerinden biridir. Duyguların bastırılması ve kişinin stres altına girmesi baş ağrısına neden olabilir.⁵

Uyuşukluk Hissi

Psikolojik olarak baskı altında hissetmek kişiyi çoğu duyguya karşı duyarsızlaştırabilir. Kendilerini uyuşuk hissedebilir. Bu his genellikle psikolojik kabızlığa eşlik eder.⁵

Uykusuzluk

Psikolojinin bozulması uykuya dalmayı zorlaştırtabilir. Uyku kalitesinde bozulma ve yeterli uykunun alınmaması psikolojik kabızlık belirtileri arasındadır.⁵

Depresyon

Psikolojik kabızlığın en yaygın belirtilerinden biri de depresyondur. Kişi stres ile baş edemediğinde, kendini çaresiz ve değersiz hissettiğinde depresyona girebilir.⁵

Beslenme Bozuklukları

Psikolojik bozukluklara genellikle beslenme bozuklukları eşlik eder. Kişi çok aşırı yemek tüketmeye özellikle şeker içeriği yüksek karbonhidratlı besinlere düşkün olabilir. Bazı kişiler ise iştahsız olabilir ve yemek tüketimini oldukça sınırlayabilir.⁵

Psikolojik Kabızlık Nasıl Teşhis Edilir?

Psikolojik kabızlığın teşhisi için doktorunuz ağrı, hassasiyet veya şişlik olup olmadığını kontrol etmek için fiziksel muayene yapabilir. Egzersiz ve beslenme düzenininiz, tıbbi geçmişiniz, dışkılama sayınız, iş ve özel yaşamınız hakkında sorular sorabilir. Bunlara ek olarak herhangi bir hastalığın belirtisi olarak psikolojik kabızlık yaşayıp yaşamadığınız belirlemek için aşağıdaki testleri isteyebilir:

• Kan testleri,
• Kolonoskopi,
• CT ve/veya MRI gibi görüntüleme testleri,
• Radyo opak, sintigrafi gibi kolorektal geçiş testleri,
• Anorektal manometri, balon çıkarma testi, defekogrofi gibi rektum ve anüs testleri.⁶

Psikolojik Kabızlık Nasıl Tedavi Edilir?

Psikolojik kabızlık tedavisi; yeterli ve dengeli beslenme, düzenli egzersiz, bol lif tüketimi ve su içmeyi artırma gibi yaşam tarzı değişiklikleri içerir. Alkol, sigara, aşırı yağlı ve şekerli besinler hem bağırsak hareketlerini bozar hem de stres seviyelerini artırarak psikolojik kabızlığa neden olabilir. Bu besin bileşenlerinin azaltılması tedaviyi destekleyebilir. Psikolojik kabızlık semptomlarını hafifletmek için dışkının yumuşamasını sağlayan müshil gibi ilaçlar kullanılabilir. Ancak bu ilaçlar kabızlığa neden olan durumu tedavi etmediği için geçici çözüm olarak kabul edilir. Psikolojik kabızlığa neden olan stres faktörünü ortadan kaldırmak için stres yönetimi hedefleyen profesyonel bir yardım almak gerekebilir.²

Psikolojik Kabızlık İçin Evde Uygulanabilecek Çözümler

Düzenli egzersiz ve sağlıklı beslenme ile stres ile baş etme tekniklerinin kombinasyonu kabızlığa iyi gelebilir. Kabızlığın önlenmesi ve tedavisi hakkında daha detaylı bilgiler için “Kabızlık için ne iyi gelir?” yazımızı inceleyebilirsiniz. Bağırsak hareketlerini belirli bir düzene sokmak için her gün aynı saatte tuvalete gitmek ve özellikle sabahları kahvaltıdan sonra dışkılamak bağırsak hareketliliği için düzenli bir alışkanlık kazanmanızı sağlayabilir. Kabızlığın en önemli nedenlerinden biri dışkıyı tutmaktır. Dışkı ihtiyacı hissettiğiniz an tuvaleti kullanmaya özen göstererek kabızlığın önlenmesine katkıda bulunabilirsiniz. Anüs kaslarını rahatlatmak ve dışkının daha kolay hareket etmesini sağlamak için dışkılama sırasında ayağınızın altına tabure yerleştirebilirsiniz.⁷

Beslenme Alışkanlıklarının Psikolojik Kabızlık Üzerindeki Etkisi

Psikolojik durumlar kişinin beslenme programında değişiklikler yaratabilir ve sağlıksız beslenme alışkanlıkları geliştirmesine neden olabilir. Tam tersi de geçerlidir; sağlıksız beslenme alışkanlıkları kişinin zihinsel ve fiziksel sağlığını etkileyerek psikolojisinin bozulmasına yol açabilir. Genellikle psikolojinin bozulduğu dönemlerde kişiler şeker oranı yüksek karbonhidratlı besinlere, alkole ve aşırı yağlı yiyeceklere yönelir. Aynı zamanda aşırı yeme ya da iştahsızlığa sahip olabilir.^{5 8}

Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır”