Çölyak Hastaları Gluten Tüketirse Ne Olur?

Çölyak Hastaları İçin Gluten Neden Sakıncalıdır?

Çölyak hastalığında bağışıklık sistemi gluten proteinine karşı duyarlıdır. Gluten içeren besinler tüketildiğinde bağışıklık sistemi gluteni yabancı bir madde olarak algılar ve vücudun kendi ince bağırsak hücrelerine saldırır. Otoimmün bir hastalık olduğu için tedavisi yoktur ve tek yapılması gereken gluten içeren besinlerden kaçınmaktır. Bağışıklık sistemi asıl olarak glutendeki bazı aminoasit çeşitlerine reaksiyon gösterir. Çölyak hastaları gluten tükettiğinde yetişkin ve çocuklarda farklı semptomlara yol açar.

Yetişkinlerde:

• Şişkinlik ve gaz,
• İshal ve/veya kabızlık,
• Tükenmişlik hissi,
• Karın ağrısı,
• Mide bulantısı ve kusma.

Çocuklarda:

• Mide bulantısı ve kusma,
• Kronik ishal,
• Göbek şişliği,
• Kabızlık,
• Gaz,
• Kötü kokulu dışkı gibi belirtilere neden olabilir.^{1 3}

Çölyak Hastaları Gluten Yerse Ne Olur?

Çok az miktarda bile gluten tüketmesi oldukça sakıncalı olan çölyak hastaları gluten yerse ne olur? Çölyak hastaları gluten tüketirse, bağışıklık sistemi gluteni yabancı bir madde olarak algılar ve vücuttan atmak için antikorlar üretir. Bağışıklık sisteminin aslında bu korumacı tavrıdır. Ancak gluten ile savalı sırasında ince bağırsaktaki sağlıklı hücrelere de hasar verir. Özellikle ince bağırsak duvarını kaplayan villüslar bağışıklık tepkisin dolaysıyla zarar görür. Villüs, ince bağırsaklardan geçen besinlerin emilimi için bağırsak duvarı yüzeyini artıran küçük çıkıntı benzeri yapılardır. Hasar gördüklerinde normal fonksiyonlarını yerine getiremez ve besinlerin emiliminde sıkıntılar yaşanır. (1) (3) Özellikle uzun süre sonra teşhis edildiğinde çölyak hastalığı belirtilerine ek olarak yetişkinlerde aşağıdaki sağlık problemleri de açığa çıkar:

• Demir emilimindeki bozulmalara bağlı olarak demir eksikliği anemisi,
• Kemik yoğunluğu kaybı ile karakterize osteoporoz ve kemik yumuşaması bir diğer adıyla osteomalazi,
• Kaşıntılı, kabarcıklı cilt dokusuna neden olan dermatiti herpetiformis,
• Ağız ülserleri,
• Yorgunluk ve baş ağrısı,
• Sinir sistemi hasarına bağlı olarak el ve ayaklarda uyuşma ve karıncalanma hissi,
• Denge sorunları,
• Biliş bozuklukları,
• Eklem ağrıları,
• Dalağın işleyişinde bozulma yani hiposplenizm,
• Karaciğer enzimlerinde artış.^{1 3}

Çocuklarda:

• Gelişim geriliği,
• Diş minesinde hasar,
• Anemi,
• Kilo kaybı,
• Gecikmiş ergenlik,
• Dikkat eksikliği/hiperaktivite,
• Öğrenme güçlüğü,
• Kas koordinasyon eksikliği,
• Nöbetler,
• Bağ ağrıları.^{1 3}

Bunlara ek olarak glutenin sindirilememesinden kaynaklı hazımsızlık belirtileri gözlenebilir. Ayrıca ince bağırsaktaki villusların hasar görmesi diğer sindirim sistemi hastalıkları için de risk faktörüdür.

 Çölyak Hastaları Gluten Yerse Ne Yapmalıdır?

Nedeni bilinen tek otoimmün hastalık olan çölyak hastalarında erken teşhis oldukça önemlidir. Bağışıklık sisteminin ince bağırsağa verdiği hasar arttıkça genel vücut sağlığının korunması da o ölçüde zorlaşır. Peki, çölyak hastası gluten yerse ne yapmalıdır? İşte yanlışlıkla gluten tükettiğinizin farkına vardıysanız iyileşmenize yardımcı olabilecek bazı ipuçları:

Biraz Dinlenin

Eğer yanlışlıkla gluten içeren bir besin tükettiyseniz yapmanız gereken ilk davranış sakinleşmektir. Stres altında bağışıklık sistemi fonksiyonları tetiklenebilir. Endişelenmekten kaçının ve glutenin vücutta yarattığı fiziksel etkileri yaşarken kendinize karşı nazik olun, suçluluk hissinden kaçının. Olumsuz düşünceleri bir kenara bırakarak dinlemeye çalışın.³

Bol Su Tüketin

Gluten tükettiğinizde ishal belirtisi yaşamanız normaldir. İshal nedeniyle sıvı kaybını telafi etmek için bol su tüketmeye çalışın.su bağışıklık sistemi fonksiyonlarına destek olarak fiziksel belirtilerin azalmasına yardımcı olabilir. Eğer ishal şiddetli ise su tüketimine ek olarak elektrolit kaybını telafi etmek için düşük şekerli bir sporcu içeceği ya da kemik suyu tüketebilirsiniz.³

Profesyonel Yardım Alın

Gluten tükettiğinizde fiziksel belirtilerin üstesinden gelebilmek için diyetisyen ya da doktordan yardım alabilirsiniz. Uzmanlar belirtilerin hafiflemesini sağlayabilecek probiyotik gibi bazı takviyeler almanızı önerebilir. Çölyak hastalarının yanlışlıkla gluten tüketme ihtimali her zaman vardır. Kendinizi glutensiz beslenme konusunda daha iyi eğitmek için mutlaka bir diyetisyen ya da doktordan yardım alın. Bu sayede glutensiz beslenme konusunda farkındalığınız artabilir ve hata yapma riski azalabilir.³

Çölyak Hastalarının Gluten Tüketiminden Kaçınması İçin Dikkat Etmesi Gerekenler

Çölyak hastalarının gluten tüketiminden kaçınması için aşağıdaki noktalara dikkat etmesi önemlidir:

Gıda Etiketlerini Okuyun

Pek çok gıda içeriğinde gluten içerip içermediğime dair ibareye sahiptir. Alışveriş yaparken satın aldığınız ürünün glutensiz olduğuna dair bir sertifikaya sahip olup olmadığını inceleyin. Çölyak hastaları için glutensiz ürünler hazırlayan özel markalardan alışverişinizi yaptığınızdan emin olun.³

Mutfağınızı Glutensiz Beslenmeye Uygun Hale Getirin

Çölyak hastası, gluten tüketebilen aile üyeleri ile birlikte yaşıyorsa mutfakta gluten kontaminasyonuna maruz kalması muhtemeldir. Diğer aile üyelerinden farklı bir alanda besinlerinizi muhafaza edin ve mutfak araç gereçlerini ayırın. Kesme tahtasından bıçağa, tencereden tavaya kadar tüm aletlerin çölyak hastasına özel olması önemlidir. Aksi halde aynı bıçağı kullandığınızda gluten bulaşabilir ve sizin besinlerine geçerek fiziksel belirtilere yol açabilir. Bu nedenle glutensiz besinleri hazırlarken glutenden arındırılmış bir yüzey olduğundan emin olun. Lekeli, çizik, hasar görmüş mutfak araç gereçlerini kullanmayın. Bu araçlar bulaşık makinesinde yıkanmış bile olsa gluten ile kontamine olabilir.³

Bulaşık Makinesine Mutfak Gereçlerini Ayrı Yerleştirin

Aile üyeleri ile aynı bulaşık makinesini kullanıyorsanız yemek hazırlama ve pişirme sırasında kullandığınız mutfak araç gereçlerini ayrı yıkamaya özen gösterin. Bulaşık makinesinin ısı ve basıncı gluten bulaşan tabakların tamamen glutenden arınmasını sağlar. Bu nedenle aynı bulaşık makinesinin kullanılması sorun teşkil etmez. Eğer bulaşıkları elinizde yıkıyorsanız bulaşık süngeri, kurulama havlusu ya da bulaşık telinin size özel olmasına dikkat edin ve düzenli olarak temizleyin. Özellikle tahta kaşık, ahşap kesme tahtası gibi malzemeleri ortak kullanmaktan kaçının.³

Glutensiz Yemek Tarifleri Edinin

Gluten, pek çok yemeğin ana malzemelerinden biridir. Örneğin çorba, pizza, makarna, hamur işleri ve genellikle lezzetli tüm yemekler gluten içerir. Glutensiz beslenmeyi daha zevkli hale getirmek için glutene alternatif olabilecek bileşenler ile kendinize geniş bir yemek listesi hazırlayabilirsiniz.³

Dışarda Restoran Seçimine Dikkat Edin

Dışarda yemek yemek istediğinizde seçtiğiniz restoranın ayrı bir glutensiz hazırlama ve pişirme bölümü olup olmadığını kontrol edin. İşletmenin çapraz bulaşma konusunda fikir sahibi olup olmadığını test edin.³

Glutensiz Beslenme Hakkında Bilgili Olun

Gluten içeren besinler hakkında tam bir bilgi sahibi olmak için doktor ve diyetisyenden yardım alabilirsiniz. Hastalığınız hakkında ne kadar çok bilgiye sahip olursanız kendinizi o kadar güvende ve rahat hissedebilirsiniz.³

Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır