Probiyotik Nedir?
Vücutta sürekli olarak iyi ve kötü bakteriler bulunur. İyi bakteriler sayıca fazla olduğunda, kötü bakterilerle savaşmak da dahil olmak üzere pek çok sağlık faydası ile ilişkilendirilebilir.2 Araştırmalar, sindirim sistemindeki bakteri dengesinin genel sağlıkla ve bazı hastalıklarla bağlantılı olduğunu gösterir.3
Probiyotik, insan vücudunda doğal olarak yaşayan iyi bakteri ve mayaların bir kombinasyonudur.2 Bağırsakların bakteri dengesinin oluşmasına yardımcı olur. Çokça sorulan “Probiyotik nedir?” sorusu bu şekilde yanıtlanabilir.
Probiyotik Ne İşe Yarar?
Probiyotikler, vücuttaki iyi bakterileri korumayı ya da iyileştirmeyi amaçlayan, canlı mikroorganizmalar içeren gıdalar veya takviyelerdir. Yoğurt gibi doğal olarak iyi bakteri içeren pek çok gıda ve probiyotik takviye edici gıda bulunur. İyi bakterileri almak için canlı kültürler içeren yüksek kaliteli besinleri tüketebilir ya da probiyotik takviyesi alabilirsiniz.5 Peki, probiyotik ne işe yarar? Bu sorunun yanıtları aşağıdaki başlıklar altında incelenebilir:
Sindirim Sistemi Florasını Dengelemeye Yardımcı Olabilir
Probiyotik içeren besinlerin ve probiyotik takviyesinin faydaları değerlendirildiğinde ilk akla gelen durum; probiyotiklerin sindirim sistemindeki iyi ve kötü bakteriler arasındaki dengeyi sağlamasıdır. Probiyotiğin diğer faydalarının bağırsak bakterilerinin doğal dengesini geri kazanmasından kaynaklandığı düşünülür.3 6 Bağırsak florasındaki dengesizlik ise kötü bakterilerin sayıca iyi bakterilerden fazla olduğunun işaretidir. Hastalıklar, antibiyotik kullanımı, kötü beslenme gibi etkenler buna yol açabilir. Kötü bakterilerin artması ise sindirim sorunları, zihinsel sorunlar, obezite ve alerji gibi bazı sağlık sorunlarına yol açabilir.3
İshalin Önlenmesine ve Tedavisine Destek Olabilir
Probiyotik, ishalin önlenmesi ya da şiddetinin azaltılmasıyla da ilişkilendirilebilir. Pek çok çalışma, antibiyotik kullanımına bağlı olarak meydana gelen ishal riskinin düşürülmesi ile probiyotik kullanımı arasında ilişki bulunduğunu gösterir. Buna ek olarak antibiyotik kullanımına bağlı olmayan ishalin iyileştirilmesi ile de probiyotik arasında bağlantı olduğu da söylenmektedir. Pek çok araştırma; bazı probiyotik suşlarının, toplam ishal süresini yaklaşık 25 saat kısalttığını gösterir.7
Sindirim Sorunlarının Belirtilerinin Azaltılmasını Sağlayabilir
Bazı probiyotik suşlarının; ülseratif kolit ve Crohn hastalığı da dahil olmak üzere bazı inflamatuar bağırsak hastalıklarına bağlı olarak gelişen belirtilerin azalmasında rol oynadığını düşündüren araştırmalar bulunur. Bazı erken dönem çalışmalar probiyotiklerin, irritabl bağırsak sendromuna ait belirtilerin azalmasında etkili olabileceğini gösterir.3
Bağışıklık Sisteminin Normal Fonksiyonlarını Destekleyebilir
Probiyotik içeren gıdaların ya da probiyotik takviyesi faydaları arasında bağışıklık sisteminin normal fonksiyonunu desteklemek de sayılabilir. Probiyotik ile bağışıklık sistemi arasındaki bağlantının anlaşılması için daha fazla veriye ihtiyaç duyulsa da bazı araştırmalar, probiyotiklerin idrar yolu ve solunum yolu enfeksiyonları üzerinde etki gösterebileceğini gösterir. Bu bağlamda probiyotiklerin bağışıklık sisteminin normal fonksiyonlarına destek olabileceği söylenebilir. “Bağışıklık sistemi nasıl güçlenir? konusunda daha fazla bilgi almak isterseniz ilgili içeriğimize göz atabilirsiniz.
Ruh Sağlığını İyileştirmeye Yardımcı Olabilir
Bağırsak sağlığı ile zihinsel durum ve ruh hali arasında bağlantı olduğu düşünülür.3 8 Probiyotik faydaları arasında gösterilen bu durum, probiyotiklerle anksiyete, depresyon, otizm, obsesif kompulsif bozukluk (OKB) arasında ilişki olduğunu gösterir. Bu çalışmalar ışığında probiyotiklerin, yukarıda adı geçen hastalıkların ve hafızanın iyileştirilmesinde etkili olabileceği söylenebilir. Yapılan bir çalışmada 8 hafta boyunca probiyotik takviyesi alan bireylerde, almayanlara göre depresyon, C-reaktif protein (CRP) ve insülin gibi hormon düzeylerinin azaldığı gözlenmiştir.3 Ancak tüm bu durumlar için kesin ve net bir bilgi yoktur.
Cilt Sağlığını Destekleyebilir
Sayıca artan pek çok araştırma bağırsak florasında dengesizlikle; akne, egzama ve rosacea (gül hastalığı) gibi cilt rahatsızlıkları arasında bağlantı olduğunu gösterir. Probiyotik, prebiyotik ve/veya postbiyotik içeren cilt bakım ürünlerinin iyi bakterilerin dengesinin yeniden oluşturulmasına katkı sağladığı düşünülür. Aynı zaman da probiyotik kullanmanın kuru cilt ve UV kaynaklı cilt hasarı gibi cilt durumlarını önlemeye ve tedavi etmeye yardımcı olabileceğini öne süren araştırmalar da bulunur. Probiyotiklerin cilde faydası bu şekilde özetlenebilir.9
Düzenli Olarak Probiyotik Kullanmanın Yararları Nelerdir?
Probiyotik kullanımı ile bağışıklık sisteminin normal fonksiyonlarına katkıda bulunulabilir. İnflamasyonun önlenmesi ve sindirim sisteminin desteklenmesi de probiyotik faydaları arasında sayılabilir. Probiyotikler ile bağırsak florasının düzenlenmesi; cilt, kalp, zihin, ruh sağlığı üzerinde olumlu sonuçlar doğurabilir.3 Bazı nörolojik bozukluklar üzerinde potansiyel etkileri olabilir. Çok sınırlı araştırmalar sonucunda, probiyotiklerin hücre çoğalma yeteneğinin ve hücrelerin yaşam sürelerinin artmasına bağlı olarak yaşam süresini uzatabileceği belirtilebilir. Ancak bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.10 Probiyotik içmenin faydaları dışında sağlıklı beslenme faydaları konusunda da bilgi almak için ilgili içeriğimize göz atabilirsiniz.
Probiyotik Nasıl Kullanılır?
Probiyotikler normal beslenme yoluyla alınabileceği gibi gıda takviyesi olarak da kullanılabilir. Gıda takviyesi olarak probiyotik kullanımı, doktor aksini belirtmediği sürece ürün kutusunda belirtildiği gibi olmalıdır. Probiyotik içmenin faydaları ve probiyotik kullanımı hakkında detaylı bilgi almak için öncesinde mutlaka hekiminize danışın.
Probiyotik Takviyesi Ne Zaman Kullanılmalıdır?
Probiyotik takviyesi alımı için uygun bir zamanlama bulunmamaktadır. Yapılan araştırmalar probiyotik takviyesinin alındığı saatin herhangi bir etki yaratmadığını gösterir. Ancak düzenli bir rutin oluşturmak için probiyotik takviyesini sabah güne başlarken ya da yatmadan önce günü tamamlarken alabilir, sabah ya da gece rutininize dahil ederek takviyeyi daha düzenli kullanabilirsiniz. Dilerseniz takviyenizi ne zaman kullanacağınız konusunda hekiminize de danışabilirsiniz.14
Probiyotik Seçiminde Nelere Dikkat Edilmelidir?
Probiyotik seçerken göz önünde bulundurulması gereken durumların bir kısmı şu şekilde listelenebilir:
- Koloni oluşturan birim (kob, colony forming unit, cfu) miktarı,
- İçerikte yer alan bakteri türleri,
- İlgili suşların araştırılması,
- Probiyotiklerin nasıl saklanması gerektiği,
- Probiyotiğin kullanım şekli,
- Son kullanım tarihi.
Probiyotik Hangi Yiyeceklerde ve İçeceklerde Bulunur?
Probiyotik olarak tüketilebilecek besinler arasında yoğurt, yağlı süt, ekşi mayalı ekmek, süzme peynir ve turşu gibi yiyecekler yer alır.2 İçecek olarak kefir, şalgam, boza ve ayran tercih edilebilir.11 12
Probiyotik ile Prebiyotik Arasındaki Fark Nedir?
Probiyotik faydalı bakteri, prebiyotik ise bu bakteriler için besin olarak açıklanabilir. Sağlık yararı ile ilişkili olduğu düşünülen probiyotikler, bazı gıdalarda ve takviyelerde bulunan canlı bakterilerdir. Prebiyotikler ise insanların sindiremeyeceği karbonhidrat türlerinden oluşur. Bu tür lifler, sağlıklı sindirimi ve bağışıklık fonksiyonunu destekleyen bakterilere besin sağlar. Farklı bir deyişle bağırsaklarda yer alan iyi bakteriler, bu liflerle beslenir.
Kişinin beslenmesi; iyi-kötü bağırsak bakterilerini arasındaki dengenin değişmesine neden olabilir. Örnek olarak çok yağlı diyet uygulamak veya fazla miktarda şeker almak, iyi bağırsak bakterilerini olumsuz etkileyebilir. Kötü beslenme alışkanlığına sahip bireylerde ise kötü bakteriler daha hızlı büyüyebilir ve kolonize olabilir. Kötü bağırsak florası ve yüksek vücut kitle indeksi ile ilişkili olabilen bu duruma ek olarak antibiyotik kullanımı da bazı bağırsak bakterileri türlerinde kalıcı değişikliklere neden olabilir. Bu nedenle sağlıklı ve dengeli beslenme önemlidir. İyi bakterilerin beslenmesini sağlamak ve bağırsak florasının dengede kalması için baklagiller, fasulye, bezelye, yulaf, muz, kuşkonmaz, sarımsak, pırasa ve soğan gibi besinlerin diyette yer alması önerilebilir. Ayrıca prebiyotik ve probiyotik gıda takviyesi de alınabilir.4,5
Probiyotik Takviyesi Aç mı Tok mu Kullanılır?
Probiyotik takviyesi, aç ya da tok karnına alınabilir. Bazı üreticiler bu konuda yönlendirme yapsa da probiyotiğin etkisinin daha iyi görülmesinin bu konu ile bir ilgisi olmadığını göstermiştir. Probiyotik takviyesinden en iyi şekilde verim alabilmek için önemli olan tutarlı olmaktır. Düzenli ve aksatmadan probiyotik alarak probiyotiğin faydalarından yararlanabilirsiniz.14
Probiyotik Takviyesi Zayıflatır mı?
Probiyotik takviyesinde bulunan iyi bakterilerin faydaları arasında besinleri parçalamak ve yiyeceklerden enerji almanıza yardımcı olmak vardır. Bu durumlar kilo verme ve metobolizmanın çalışması konularında destekleyeci bir etkiye sahip olabilir. Yine de probiyotik içeren besinlerin ya da probiyotik takviyesinin kilo vermenize yardımcı olabileceği konusunda herhangi bir kanıt bulunmamaktadır.15
Probiyotik nedir, probiyotik ne işe yarar konuları başta olmak üzere probiyotik ile ilgili pek çok soruya yanıt verdik. Bunların dışında lactobacillus ve çölyak hastalığı gibi farklı konularda da bilgi almak için diğer içeriklerimize de göz atabilirsiniz.
Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
