Diyare ve Gastroenterit Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Diyare ve Gastroenterit Nedir?

Diyare ve gastroenterit, sindirim sistemi rahatsızlıklarıdır ve her ikisi de çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Diyare, sık ve sulu dışkı ile karakterize edilen bir belirtidir ve enfeksiyon, gıda intoleransı, bağırsak hastalıkları gibi birçok farklı durumun işareti olabilir. Öte yandan, gastroenterit, genellikle "mide gribi" olarak adlandırılan ve mide ile ince bağırsağın viral enfeksiyonudur. Belirtileri arasında sulu ishal, mide krampları, bulantı veya kusma ve bazen ateş yer alır​​.¹

Bu enfeksiyonlar genellikle kontamine yiyecek ya da su tüketmekten veya enfekte bir kişiyle temas etmekten dolayı bulaşır. Gastroenterit semptomları enfekte olduktan 1-3 gün sonra ortaya çıkabilir ve genellikle birkaç gün sürer ancak bazı durumlarda 14 güne kadar devam edebilir​​. Virüsler gastroenteritin en yaygın nedenleridir; özellikle norovirüs ve rotavirüs gibi virüsler, dünya çapında yiyecek kaynaklı hastalıkların en yaygın nedenleri arasındadır​​.¹

Risk faktörleri arasında genç çocuklar, yaşlılar, toplu yaşanan yerlerdeki insanlar ve bağışıklık sistemi zayıflamış kişiler bulunur. Enfeksiyon özellikle kuzey yarım kürede kış ve ilkbahar aylarında daha yaygındır​​. Ana komplikasyon dehidratasyondur ve ciddi su ve elektrolit kaybına yol açabilir​​.¹

Diyare ve gastroenteriti önleme yöntemleri arasında sık sık el yıkama, aşılar, kişisel eşyaların paylaşılmaması ve yiyeceklerin güvenli hazırlanması yer alır. Ayrıca, rotavirüse karşı çocuklara yönelik aşılar da bulunmaktadır​.¹

Diyare ve Gastroenteritin Belirtileri Nelerdir?

Diyare ve gastroenterit, sindirim sistemi hastalıklarıdır ve diyare ve gastroenterit belirtileri oldukça benzerdir. Diyare, sık ve sulu dışkılar ve acil tuvalet ihtiyacı ile karakterizedir. Akut diyare genellikle birkaç gün sürerken kronik diyare daha uzun sürebilir ve irritabl bağırsak sendromu (IBS) veya inflamatuar bağırsak hastalığı (IBD) gibi durumların belirtisi olabilir. Gastroenterit ise mide ve bağırsakların viral bir enfeksiyonudur.^1,2

Diyare ve gastroenteritin belirtileri benzer olduğundan, bu durumlar sıklıkla karıştırılabilir. Her iki rahatsızlık da sindirim sistemi bozuklukları ile ilişkili belirtiler sunar. Diyare; sık, sulu ve gevşek dışkılama ile kendini gösterir. Ayrıca, karın ağrısı, kramplar, şişkinlik, dehidrasyon, sık tuvalete çıkma ihtiyacı ve büyük miktarda dışkı üretimi gibi semptomlarla birlikte gelebilir. Gastroenterit ise genellikle viral enfeksiyonlar nedeniyle ortaya çıkar ve ishal, bulantı, kusma, mide krampları ve ağrı, bazen kas ağrıları veya baş ağrısı ve hafif ateş ile seyredebilir. Bu semptomlar, özellikle çocuklarda ve yaşlılarda ciddi dehidratasyona yol açabilir, bu da yorgunluk, kuru mukoz membranları, artmış kalp hızı, baş ağrısı, baş dönmesi, aşırı susuzluk ve azalan idrar çıkışına sebep olabilir. Diyare veya gastroenterit belirtileri, özellikle şiddetli veya uzun süreliyse, tıbbi müdahale gerektirebilir.^1,2

Çocuklarda ve gençlerde diyare daha sık görülür ve dehidratasyon açısından daha yüksek risk taşırlar. Diyare ve gastroenterit tedavisi genellikle kaybedilen sıvıların yerine konulmasını içerir ve şiddetli vakalarda intravenöz (IV) tedavi gerekebilir. Bu durumlar ciddi tıbbi acil durumların belirtisi olabileceği için, belirtiler devam ederse veya şiddetlenirse bir sağlık profesyoneline başvurmak önemlidir.^1,2

Diyare ve Gastroenterit Neden Olur?

Gastroenterit, yaygın olarak "mide gribi" olarak da bilinen, ishal ve kusmayla karakterize bir durumdur. Genellikle viral veya bakteriyel bir etken tarafından kaynaklanır. Çocuklarda en sık rastlanan neden rotavirüstür, yetişkinlerde ise genellikle norovirüs veya bakteriyel gıda zehirlenmesi etken olabilir​​​​.^2,3

Gastroenterite yol açan mikroplar, insanlar arasında kolaylıkla yayılabilir. Enfekte bir kişinin kusmuğu veya dışkısı ile kirli yüzeylere veya nesnelere dokunmak ve daha sonra bu yüzeylerden veya nesnelerden bir kişinin ağzına küçük parçacıkların girmesiyle bulaşabilir. Ayrıca, doğru sıcaklıkta saklanmayan ve pişirilmeyen kontamine yiyecekler tüketmek de gastroenterite neden olabilir​​.^2,3

Gastroenteritin yayılmasını önlemek için belirtiler geçtikten en az 48 saat sonra işe veya okula dönmemek, sık sık ve düzgün bir şekilde elleri yıkamak, kontamine olabilecek yüzeyleri dezenfekte etmek ve yiyecek hijyenine dikkat etmek önemlidir. Ayrıca, hastalık yayılımını önlemek için hasta kişilerle havlu, bez ve mutfak gereçleri paylaşılmamalıdır​​.^2,3

Diyare ve Gastroenterit Nasıl Geçer?

Diyare ve gastroenteritis genellikle kendi kendine geçebilen bir durumdur. Yine de belirtileri hafifletmek için evde bazı önlemler alınabilir. Bol sıvı almak, dehidrasyonu önlemek için önemlidir. Örneğin; su, meyve suyu ve çorba gibi sıvılar tüketmek faydalı olabilir. Ateş ve ağrılar için parasetamol alınabilir ve dinlenmek, iyileşme sürecinde yardımcı olur. Eğer yemek yemek istiyorsanız çorba, pirinç, makarna ve ekmek gibi sade gıdaları az miktarda deneyebilirsiniz. (3)Dehidrasyon belirtileri varsa eczanelerden alınabilecek özel rehidrasyon içecekleri kullanılabilir. Antiemetik ve antidiyaretik ilaçlar da doktora danıştıktan sonra kullanılabilir​​. Hastalığın yayılmasını önlemek için hasta olduğunuz süre boyunca düzenli el yıkama ve semptomlar geçtikten en az 48 saat sonra işe veya okula dönme önlemleri alınmalıdır​​. Şiddetli dehidrasyon belirtileri, kanlı ishal, sürekli kusma, yüksek ateş gibi durumlar varsa veya belirtiler birkaç gün içinde iyileşme göstermezse mutlaka tıbbi tavsiye alınmalıdır​​.³

Diyare ve Gastroenterit Kimlerde Olur?

Diyare ve gastroenterit, çocuklarda ve yetişkinlerde görülebilen enfeksiyonlardır. Özellikle çocuklar hızlı bir şekilde dehidrate olabilir, bu yüzden onlarda kuru cilt, ağız kuruluğu veya nadir ve kuru bezler gibi dehidrasyon belirtileri aranmalıdır. Çocuklar, belirtiler tamamen geçene kadar okul veya kreşe gönderilmemelidir. İshal ve kusmayı kontrol altına almak için kullanılan ilaçlar genellikle 5 yaşından küçük çocuklara verilmez.⁴

Rotavirüs, çocuklarda mide gribinin en yaygın nedenidir ve buna karşı iki aşı mevcuttur. Gastroenterit yaygın olarak norovirüs ve rotavirüs gibi virüslerle, ayrıca E. coli ve salmonella gibi bakterilerle bulaşır. Bunlar genellikle kontamine gıda, su veya hijyen eksikliği nedeniyle yayılır. Rotavirüs küresel olarak akut ishalin en yaygın nedenidir ve dünya çapında 5 yaş altı çocukların hastaneye yatışlarının yaklaşık %40'ına sebep olur. Enfeksiyonlar genellikle kirli su kaynakları ve yetersiz sanitasyondan kaynaklanır.^2,4

Diyare ve Gastroenteritin Teşhisi Nasıl Konur?

Diyare ve gastroenteritin teşhisi genellikle belirtiler ve fiziksel muayene ile konur. Doktorlar, hastanın semptomlarını, tıbbi geçmişini ve özellikle ne yediklerini değerlendirerek bu durumların varlığını belirleyebilir. Eğer gerekli görülürse, doktorlar dışkı örneklerini test etmek için laboratuvara gönderebilir. Bu testler belirli bakteri, virüs veya parazitleri tespit etmek için yapılır. Bazen kan testleri veya diğer tetkikler de gerekebilir.⁴

Diyare ve gastroenterit, özellikle belirtiler şiddetliyse veya uzun süre devam ederse, daha ayrıntılı değerlendirme gerektirebilir. Bu durumda, doktorlar durumu daha iyi anlamak ve altta yatan nedenleri belirlemek için ek testler önerebilir. Bu ek testler içinde sindirim sistemi görüntüleme testleri ve endoskopik prosedürler de bulunabilir. Önemli olan, semptomlar başladığında hızlı bir şekilde tıbbi yardım almak ve gerektiğinde uygun teşhis testlerini yaptırmaktır.⁴

Diyare ve Gastroenterit Nasıl Tedavi Edilir?

Diyare ve gastroenterit tedavisi, öncelikle dehidrasyonun önlenmesine yönelik olmalıdır. Çocuklara ağız yoluyla rehidrasyon solüsyonu verilmeli ve doktordan yaşa uygun dozaj hakkında bilgi alınmalıdır. Yetişkinlere mümkün olduğunca berrak sıvı verilmeli ve bu sıvılar, mide bulantısını kötüleştirmemek için yavaşça ve küçük miktarlarda alınmalıdır. Semptomlar hafiflemeye başladıkça, diyet yavaş yavaş sıkılaştırılmalı ve kişinin diyetine sade, kolay sindirilebilen gıdalar, örneğin krakerler, muz, tost, pirinç ve tavuk ile başlanmalıdır. Tam iyileşme sağlanana kadar süt ürünleri, kafein ve alkol tüketiminden kaçınılmalıdır.⁴ Peki, doktora ne zaman başvurulmalı?

• Eğer bir yetişkinde veya 2 yaşından büyük bir çocukta kusma 1 günden fazla sürerse veya şiddetli ishal (her 1 ila 2 saatte bir bol miktarda gevşek dışkı) 2 günden fazla sürerse,
• 2 yaşından küçük bir çocukta kusma veya ishal 12 saatten fazla sürerse veya kusma ve ishalle birlikte ateş varsa,
• Kusmuk veya dışkı kanlı veya katran gibi siyah ise,
• Kişinin böbrek, karaciğer veya kalp hastalığı varsa ve sıvı alımını sınırlaması gerekiyorsa,
• Kişi aniden şiddetli karın ağrısı geliştirirse,
• Dehidrasyon belirtileri varsa,
• Belirtiler bir hafta sonra geçmezse tıbbi yardım alınmalıdır.⁴

Ayrıca aşağıdaki dehidrasyon belirtilerini yaşayan kişiler acil serviste tedavi edilmelidir⁴:

• Az ya da hiç idrara çıkamama,
• Aşırı susuzluk,
• Gözyaşı yokluğu,
• Kuru ağız,
• Çökük gözler,
• Baş dönmesi veya hafif baş dönmesi,
• Hızlı nefes alıp verme ve kalp atışı,
• Uyku hali,
• Bulanık veya çift görme,
• Yutma veya nefes alma güçlüğü,
• Kas zayıflığı.⁴

Tüm bunların yanı sıra turist diyaresi ya da bağırsak florası gibi konularda da bilgi almak ya da “Sindirim sistemi nedir?” gibi sorularınıza yanıt bulmak için içeriklerimizi okuyabilirsiniz.

Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.