Çölyak Hastalığı Genetik mi?

Çölyak Hastalığı Genetik midir?

Çölyak hastalığı, modern tıbbın üzerinde derinlemesine durduğu karmaşık bir konudur. Bu rahatsızlık; buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan bir protein olan glütene karşı gelişen bir bağışıklık tepkisi sonucunda meydana gelir. Glüteni içeren gıdaların tüketilmesi, çölyak hastalarında küçük bağırsağın iç yüzeyini kaplayan villus adı verilen yapılarda hasara yol açar. Bu hasar, besinlerin emilimini engelleyen malabsorpsiyon durumuna ve zamanla çeşitli semptomlara neden olur.^{1 2}

Semptomlar arasında ishal, yorgunluk, kilo kaybı, şişkinlik ve anemi yer alır. Çocuklarda bu durum, gastrointestinal belirtilerin yanı sıra büyüme ve gelişim üzerinde de olumsuz etkilere yol açabilir. Çölyak hastalığının yönetilmesinde ve tedavisinde kesin bir çare bulunmamakla birlikte katı bir glütensiz diyet, semptomları yönetmeye ve bağırsağın iyileşmesine yardımcı olabilir.^{1 2}

Yetişkinlerde ve çocuklarda semptomlar değişiklik gösterebilir. Yetişkinlerde sindirimle ilgili semptomlar ishal, yorgunluk, kilo kaybı, şişkinlik ve gaz gibi belirtilerken, çocuklarda mide bulantısı, kusma, kronik ishal, şişkin karın, kabızlık ve kötü kokulu dışkılama gözlemlenebilir. Çölyak hastalığının besin emilimini engellemesi, çocuklarda büyüme geriliği, diş minesi hasarı, kilo kaybı, anemi ve ergenlik gecikmesi gibi ciddi sonuçlara yol açabilir.^{1 2} Peki, çölyak hastalığı doğuştan mı?

Çölyak hastalığının genetik yatkınlığı vardır. Eğer ailenizde çölyak hastalığı öyküsü varsa genetik test için bir hastaneye gitmeniz önerilir. Tip 1 diyabet, Down sendromu ve otomatik tiroid hastalığı gibi durumlar çölyak hastalığı riskini artırabilir. Tedavi edilmediğinde ise çölyak hastalığı ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Malnütrisyon, kemiklerin zayıflaması, üreme sorunları ve laktoz intoleransı bu komplikasyonlardan bazılarıdır. Nörolojik problemler de çölyak hastalığı ile ilişkilendirilmiştir; bunlar arasında migren başağrıları, depresyon, dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve tekrarlayan nöbetler yer alabilir.^{1 2}

Özellikle HLA-DQ2 ve HLA-DQ8 genlerinin varlığı, çölyak hastalığına yatkınlıkla güçlü bir bağlantıya işaret eder. Ancak, bu genlere sahip olmak hastalığın gelişeceği anlamına gelmez; sadece riski artırır. Genetik faktörlerin yanı sıra, çevresel tetikleyicilerin de hastalığın başlamasında rol oynadığı düşünülmektedir. Örneğin, bazı insanlarda çölyak hastalığı cerrahi müdahale, gebelik, doğum, viral enfeksiyon veya ciddi duygusal stres gibi olaylardan sonra aktifleşebilir.^{1 2}

Çölyak hastalığının teşhisi genellikle semptomların başlamasından 6 ila 10 yıl sonra konulur çünkü birçok semptom spesifik olmayabilir. Bu da semptomların birçok farklı bozuklukta ortaya çıkabileceği anlamına gelir. Çoğu insan, bu genel sağlık sorunlarından bir veya daha fazlasına sahip olsa da çölyak hastalığına sahip değildir.^{1 2}

Hastalığın anlaşılması ve yönetilmesi karmaşık olmakla birlikte, glütensiz bir diyet uygulanması, yaşam kalitesini önemli ölçüde iyileştirebilir ve hastalığın ilerlemesini önleyebilir. Herhangi bir diyet değişikliği yapmadan önce bir sağlık profesyoneliyle görüşmek ve çölyak hastalığı için test yaptırmak önemlidir çünkü glüten alımını durdurmak veya azaltmak test sonuçlarını değiştirebilir.^{1 2}

Glüten İçeren Besin Tüketenlerde Ne Gibi Semptomlar Görülür?

Glüten içeren gıdaların tüketimi, özellikle çölyak hastalığı olan kişilerde, sindirim sistemini etkileyen bir dizi belirtiye yol açabilir. Bu belirtiler genellikle hafif ya da şiddetli olabilir ve bazen kendiliğinden yok olabilir. En yaygın semptomlar arasında ishal, kötü kokulu ve yağlı dışkılar (steatorrhea), karın ağrısı, şişkinlik, gaz, hazımsızlık, kabızlık ve kusma bulunur​​​​. Ayrıca, yorgunluk, demir eksikliği anemisi, beklenmedik kilo kaybı, dermatit herpetiformis adı verilen kaşıntılı bir cilt döküntüsü, üreme sorunları, el ve ayaklarda uyuşma ve karıncalanma (periferik nöropati) ve ataksi gibi koordinasyon ve konuşma sorunları gibi daha genel semptomlar da yaşanabilir​​.³

Tüm bu semptomlar, besinlerin emilimini engelleyen ve zamanla bağırsak astarının hasar görmesine neden olan malabsorpsiyon ile ilişkilidir. Çölyak hastalığı olan kişilerde bu semptomlar periyodik olarak ortaya çıkabilir ve giderilebilir ancak tedavi edilmezse ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu yüzden, benzer semptomlar fark ettiğinizde mutlaka bir hekime danışmalısınız.³

Çölyak genetik mi sorusunu yanıtladık. Çölyak dışındaki otoimmün hastalıklar hakkında da bilgi alabilir, “Bağışıklık sistemi nasıl güçlenir?” gibi farklı sorularınızın yanıtı için diğer içeriklerimize göz atabilirsiniz. 

Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.