Çocuklarda Kabızlık Nedir?
Kabızlık, dışkılama işleminin seyrekleşmesi ve dışkının sert, topak bir yapıya sahip olması nedeniyle dışkılama sırasında ağrı ve acı yaratmasıdır. Dışkılama seyrekliği her çocukta farklılık gösterir. Ancak genel olarak günde iki ya da iki günde bir kez kaka yapma normal olarak kabul edilir. Çocuğun dışkılama sayısı haftada üçten azsa ve dışkılama sırasında ağrı, acı hissediyorsa kabızlık probleminden söz edilebilir. Çocuklarda görülen kabızlığın büyük bir çoğunluğu fonksiyonel kabızlık yani altta herhangi bir organik neden yatmaksızın dışkılamanın yetersiz ve katı formda yapılmasıdır. Buna ek olarak cerrahi bir işlem sonrası ya da herhangi bir hastalık nedeniyle bağırsak hareketlerinde bozulmalar yaşanması çocuklarda kabızlık oluşmasına neden olabilir. Çocuklar büyüdükçe yeme alışkanlıkları ve buna bağlı olarak bağırsak hareketleri değişir. Çocuklarda kabızlık bir hastalık olarak değerlendirilmez ancak altında yatan neden ciddi bir hastalığın belirtisi olabilir. Ancak genellikle kabızlık problemi kısa sürelidir ve tehlikeli bir durum değildir(2)(3).
Çocuklarda Kabızlık Sebepleri Nelerdir?
Besinlerin sindirimi ve emilimi sonucu oluşan atık maddelerin vücuttan atımı bağırsaklar aracılığı ile gerçekleşir. Bağırsak hareketlerindeki azalma sonucu dışkı sindirim sisteminde çok yavaş hareket eder ve kuru, sert bir yapıya sahip olur. Çocuklarda kabızlık sebepleri arasında şunlar yer alır:
Tuvaleti Tutma
Büyük boyuta sahip sert dışkılar bağırsak hareketlerini azaltır ve dışkılama işleminin ağrılı olmasına neden olabilir. Kaka yaparken acı yaşayan çocuklar bu sıkıntılı durumu tekrar yaşamaktan korktuğu için dışkılamaktan kaçınabilir. Aynı zamanda çocuklar oyunu bırakıp tuvalete gitmek istemeyebilir ve dışkılama dürtüsünü görmezden gelebilir. Ayrıca bazı çocuklar ev dışında tuvalet kullanmaktan hoşlanmayabilir. Çocukların dışkılarını uzun süre tutmaları kabızlığa neden olabilir.
Tuvalet Eğitimindeki Hatalar
Tuvalet eğitimine erken başlamak çocuğun isyan etmesine ve dışkısını tutmasına neden olabilir. Çocuk hazır olmadan tuvalet eğitimine başlamak ebeveynler ile çocuk arasında bir irade savaşına dönüşebilir. Çocuk kontrolün kendisinde olduğunu kanıtlamak amacıyla dışkılama dürtüsünü ikinci plana atabilir ve bu durum zamanla istemsiz bir alışkanlık haline gelerek kabızlığa neden olabilir.
Beslenme Değişiklikleri
Çocuklar tamamen sıvı bir diyetten ek gıdaya geçtikleri dönemde bağırsak hareketlerinde değişiklikler gözlenir. Sindirim sistemi yeni gelen besinlere tepki olarak kabızlık oluşturabilir. Bu dönemde çocukların beslenme programında lif bakımından zengin meyve ve sebze gibi besinlerin eksikliği ve yetersiz su tüketimi kabızlık riskinde artışa neden olabilir.
Hayat Tarzındaki Değişiklikler
Çocuklar günlük yaşamlarındaki rutinlerin değişiminden çok çabuk etkilenir. Örneğin evden uzaklaşma, seyahat, mevsim değişiklikleri, stres gibi faktörler sindirim sisteminin çalışma hızında değişikliklere sebep olabileceği için kabızlık meydana getirebilir. Ayrıca çocukların okula başladıkları ilk dönemde yaşayabileceği stresli durumlar da kabızlık riskini artırabilir.
Bazı Besinler ve İlaçlar
Antibiyotikler bağırsak florasına zarar vererek ya da sağlıklı bağırsak hareketleri için gerekli olan mineralleri tüketerek, bazı antidepresanlar ise bağırsak hareketlerini yavaşlatarak veya yine bağırsak florasına olan etkisinden dolayı kabızlığa sebep olabilir. İnek sütünde yer alan proteinler ve laktoz da kabızlık oluşumunda risk faktörüdür. İnek sütü ve süt ile hazırlanan peynir, yoğurt gibi besinlerin tüketimi çocuklarda kabızlığa yol açabilir.
Genetik
Sindirim sisteminde yaşanan problemlerin bir diğer nedeni de genetik faktörlerdir. Aile öyküsünde kabızlık hikayesi bulunan ebeveynlerin çocuklarında kabızlık görülme riski yüksektir. Ortak genlerin yanı sıra aynı çevresel koşullara sahip olmak kabızlığa neden olabilir.
Bazı Hastalıklar
Bağırsaklardaki anatomik bozukluklar, çölyak, crohn's, irritabl bağırsak sendromu gibi sindirim sistemi hastalıkları kabızlığa neden olabilir(4)(5).
Çocuklarda Kabızlık Belirtileri
Kabızlık hemen her çocukta görülebilir ancak aşağıdaki bazı durumlara sahip çocuklarda kabızlık görülme riski daha yüksek olabilir:
- Hareketsiz sedanter bir yaşam tarzına sahip,
- Yeterince lifli gıda tüketmeyen,
- Yeterince su içmeyen,
- Bazı antidepresan ilaçları kullanan,
- Anüs ya da rectumu etkileyen tıbbi bozukluklara sahip,
- Nörolojik hastalığa sahip çocuklarda kabızlık görülme olasılığı daha yüksektir.
Çocuklarda kabızlık belirtileri ise şunlardır:
- Haftada üçten az dışkılama yapma,
- Dışkının bağırsakta ilerlemesini zorlaştıracak kadar sert ve kuru olması
- Dışkılama sırasında ağrı
- Karın ağrısı
- Çocuğun iç çamaşırında sıvı ya da macunsu kıvamda dışkı lekeleri
- Dışkının yüzeyinde kan
- Çocuğun bacak bacak üstüne atması, kalçalarını sıkması, vücudunu kasması. (4)(5)
Çocuklarda Kabızlığa Ne İyi Gelir?
Çocuklarda kabızlık ve kabızlığa bağlı karın ağrısı için temel öneriler vardır ve bu yöntemlerin bir arada uygulanması tavsiye edilir. Kabızlığa iyi gelen bu üç yöntem şunları içerir:
Bol Sıvılı ve Yüksek Lifli Beslenme Programı
Çocuğun ihtiyaç duyduğu enerji ve besin öğeleri miktarları bir diyetisyen kontrolünde belirlenmeli, yeterli ve dengeli bir beslenme programı doğrultusunda günlük beslenmesi düzenlenmelidir. Beslenme programına yüksek lif içeriğine sahip sebze ve meyveler eklenmelidir. Ayrıca posa açısından zengin yeşil mercimek, kuru fasulye, nohut ve barbunya gibi kuru baklagiller ile bulgur, kepekli ekmek, çavdar ekmeği, tam tahıllı ekmek gibi tahıl ürünleri dâhil edilebilir. Buna ek olarak probiyotik içeriği yüksek yoğurt, kefir gibi süt ürünleri de beslenmesinde yer almalıdır. Çocuğun günlük su tüketimi takip ederek bol su tüketmesi sağlanmalıdır.
Dışkı Yumuşatıcı İlaçlar
Bağırsakları temizlemek amacıyla doktor kontrolünde dışkı yumuşatıcı ilaçlar kullanılabilir. Doktorun önerdiği doz ve süre boyunca düzenli olarak dışkı yumuşatıcılar kullanılmalı ve bunları kullanırken bol lifli beslenme programına devam edilmelidir. Yine doktor kontrolünde dışkı yumuşatıcıların kullanımına son verilmelidir.
Düzenli Tuvalet Zamanı
Çocukların her sabah kalktıklarında tuvalete gitmeleri teşvik edilmeli ve dışkılamayı bir rutin haline getirmeleri sağlanmalıdır. “Tuvalete gitmen gerekiyor mu?” sorusu ile kontrolü ona bırakmak yerine “Şimdi tuvalete gitme zamanı geldi” gibi önerilerde bulunabilirsiniz(1).
Çocuğun Kabız Olmaması için Ne Yapmalı?
Çocuğun kabız olmaması için yüksek lif içeriğine sahip su açısından yeterli bir beslenme programını takip etmek oldukça önemlidir. Yaşına, cinsiyetine, sağlık durumuna ve fiziksel özelliklerine uygun yeterli ve dengeli bir beslenme programı bağırsak hareketlerinin düzenlenmesine yardımcı olarak kabızlık riskini minimuma düşürebilir. Çocuğa kabız yapan yiyecekler örneğin muz, pirinç, patates, süt ve süt ürünleri gibi besinleri kısıtlayabilirsiniz. Dışkılama normale döndüğünde bu besinleri diyetine yavaş yavaş ekleyebilirsiniz.
Düzenli olarak dışkılama yapabilmesi için tuvalete gitmeye teşvik edebilirsiniz. Sabah kalktığında ya da gece yatmadan önce veya öğünlerden sonra tuvalete gitme rutini oluşturabilirsiniz. Kaka yapmanın utanılacak ya da korkulacak bir durum değil yaşamın bir parçası olduğunu anlatabilirsiniz. Düzenli fiziksel aktivite bağırsak hareketlerini artırarak sindirim sisteminin düzenli çalışmasına destek olur. Çocuğunuzu hareket etmeye teşvik ederek hem bağırsakların çalışmasını destekleyebilir hem de enerjisini atmasına yardımcı olarak kilo kontrolünün sağlanması ve genel vücut sağlığının korunmasına yardımcı olabilirsiniz. (5)(6)
Çocuklarda Kabızlık Ateş Yapar mı?
Çocuklarda kabızlık ve ateş birlikte görülebilir. Ateşin sebebi sadece kabızlık olmayabilir. Ateş kabızlıkla da ilişkili altta yatan başka bir durumdan kaynaklanmış olabilir. Kabızlık viral, bakteriyel ya da paraziter bir enfeksiyon sonucu meydana geldiyse ateşin sebebi enfeksiyon olabilir. Çocuğunuz kabızsa ve ateş gelişiyorsa doktorunuzla iletişime geçebilirsiniz. (7)
Çocuklarda Kabızlık için Hangi Bölüme Gidilir?
Çocuklarda kabızlık için çocuk doktoruna gidilebilir ve eğer çocuk doktoru gerek görürse gastroenteroloji uzmanına (sindirim sistemi bozuklukları uzmanı) yönlendirebilir. (8)
Kabızlığın yanı sıra çocuklarda ishal belirtileri ve ishal çeşitleri hakkında da bilgi alabilir, önleminizi alabilirsiniz.
Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
